Lapsus

Wie kent het woord ‘erratum’ nog. Mensen die kruiswoordpuzzels maken en mensen op zekere leeftijd, zoals ik. Een ‘erratum’ is namelijk een drukfout. Het woord komt uit het latijn en betekent van origine dwaling of vergissing. Het meervoud van ‘erratum’ is ‘errata’ en daar wil ik het even over hebben.

Vroeger zat er in de meeste boeken een lijst met errata achterin, een drukfoutenlijst. Op die lijst stonden alle fout gespelde woorden uit het boek, samen met het bladzijdenummer en het juiste woord. En niemand vond dit raar. Iedereen maakt weleens fouten. Het ging dan om fouten gemaakt door de schrijver, die door de drukker was overgenomen of om een fout gemaakt door de drukker zelf. Een dergelijk briefje werd ook wel een verbeterbriefje genoemd. Sommige mensen gebruikten dit briefje om met pen of potlood de foute tekst te verbeteren.

Het grappige is dat er geen oordeel hing aan een dergelijk briefje. Dus je hoefde je niet te schamen als je de schrijver of de drukker was. Fouten maken mocht, maar het was wel handig dat het juiste woord er wel bij werd gegeven.

 Een ander woord voor erratum is ‘lapsus’. Ik associeerde dit woord eerst met ‘lapzwans’, ook wel een leegloper, een nietsnut, een waardeloos persoon, een luiaard of een slappeling genoemd. Maar het woord ‘lapsus’ heeft daar weinig of niets mee te maken. Een ‘lapsus’ is volgens het ANW (het Algemeen Nederlands Woordenboek) een ‘oordeel of inzicht dat onjuist is maar dat men zelf voor juist houdt’. Dit is toch van een heel andere orde dan een verkeerd gespeld woord. Het ‘erratum’ bestaat namelijk uit woorden waarvan de schrijver of drukker ruiterlijk toegeeft dat hij, of de zetmachine een fout heeft gemaakt en deze herstelt met een herstelbriefje.

De vraag is nu, hoe jij in het leven staat. Ben jij vooral een ‘errataschrijver’, dus iemand die ruiterlijk zijn fouten toegeeft en een poging doet om deze te herstellen met een verbeterbriefje, of ben je meer iemand die bekend staat om zijn ‘lapsussen’ (ja, dit woord bestaat echt).

Het ingewikkelde is dat je jezelf nooit een ‘lapsuslijder’ (nieuw woord, zelf bedacht) kan noemen, omdat een ‘lapsuslijder’ juist overtuigd is van zijn gelijk. Een ‘lapsuslijder’ genoemd worden hangt dus af van het oordeel van anderen.

 Maar stel je voor dat een verbeterbriefje weer wordt ingevoerd, niet alleen in de boekdrukkunst, maar in het leven zelf. Hoe heerlijk is dat als het gewoon is om je fouten toe te geven en als het lukt de juiste verbetering daarbij te leveren aan jezelf en aan de ander. En dat je net als vroeger niet wordt afgerekend op de hoeveelheid ‘errata’. Dit leidt tot een ‘veilige verbinding’ met anderen.

Hoe anders is het voor de mensen die vasthouden aan één of meer lapsussen. Dit leidt niet tot meer verbinding met anderen, maar meer tot afstand. Men wordt door anderen gezien als eigenwijs, betweterig, maar misschien ook als misleidend. Een lapsus is dus ook een uitglijder, misstap of een vergissing, maar wordt door de veroorzaker niet zo gezien.

Om het nog duidelijker te maken spreekt ‘WikiWoordenboek’ over twee soorten lapsussen. De ‘lapsus memoriae’ = ‘aan het geheugen ontsnapt’. Dus gewoon ‘vergeten’, maar dat zal een lapsuslijder niet toegeven, dat hij of zij iets is vergeten. Jammer. Dan is er nog een ‘lapsus calami’ = een schrijffout, dus eigenlijke een erratum maar dan zonder verbeterbriefje. Het gedrag van een lapsuslijder zal dus eerder leiden tot meer afstand dan tot verbinding met anderen.

En nu de hamvraag, wie ben jij. Ben je iemand die ruiterlijk zijn (schrijf)fouten kan toegeven en deze indien nodig of wenselijk kunt rechtzetten met een erratum of ben je misschien meer een lapsuslijder. Bij dat laatste ben je overtuigd van je eigen gelijk, dus die naam zal je jezelf nooit geven, maar als je lef hebt, vraag het eens aan je omgeving en doe daar je voordeel mee.