Waarom eigenlijk (niet)
Kijk je weleens naar ‘Nederland op film’? Daarop kun je zien hoe Nederlanders vroeger leefden, hoe ze omgingen met feesten, hoe en wat ze aten en hoe het gezinsleven eruitzag. Dit alles vastgelegd door Nederlandse amateurfilmers, meestal mannen en vaders trouwens. Het hebben van een filmcamera was meestal beperkt tot de gegoede burgers en hetzelfde geldt voor het bezit en gebruik van een fototoestel. Als je het geluk had dat je er één in je bezit had, nam je hem niet dagelijks mee, daarvoor was hij te groot, te zwaar en je kostbaar.
Maar de tijd is veranderd. Tegenwoordig heeft blijkt volgens ’thisplaymedia.nl’ 99% van de mensen tussen de 16 en de 80 een mobiele telefoon te hebben dus waarschijnlijk ook een camera. Bijna iedereen in Nederland is dus in staat om op ongeveer elke moment en elke plaats een foto of een film te maken.
Maar is dit wel wenselijk en mag dit eigenlijk wel. Sommigen maakt het niet uit als ze gefotografeerd worden door wie dan ook en wanneer dan ook. Maar veel mensen zijn gelukkig wat kritischer, met name omdat je ook het risico loopt dat jouw foto of de foto van je kind of van wie dan ook wordt gedeeld op sociale media en als dit eenmaal is gebeurd kan het zijn dat je er nooit meer vanaf kunt.
Maar de manier waarop we daar mee omgaan is heel verschillend. Sommige mensen zetten hun echo op facebook om wereldkundig te maken dat er een baby op komst is en zelfs bevallingen worden soms via sociale media gedeeld en elk lachje, stapje, woordje van het wereldwonder wordt gedeeld. Meestal wel met een broekje of een luier aan, maar verder wordt het hele kind getoond, herkenbaar voor de hele wereld. Moet je dit willen, denk ik dan, waar blijft het met de privacy van het kind. Hoe veilig is het en in hoeverre kan het nu of later worden misbruikt.
Ook leer je op deze manier het kind niet om beslissingen te nemen over zijn eigen lichaam, wat volgens mij de kans vergroot dat kinderen later gedwongen worden om dingen tegen hun zin te doen.
Natuurlijk kun je een baby nog geen toestemming vragen, maar is het aan de ouders om hun kind te beschermen. Toestemming heeft vooral te maken met de manier waarop foto’s zullen worden gebruikt. Voor persoonlijke foto’s in een privé album hoeft natuurlijk geen toestemming te worden gevraagd, maar als je van plan bent om foto’s ten toon te stellen, bijvoorbeeld voor reclamedoeleinden, dan is toestemming een belangrijke kwestie. Zo werd ik pas gevraagd of ik mee wilde werken aan een reclame shoot voor de boksschool, waar ik 2 x per week naar toe ga, maar dat leek me toch niet zo elegant, dus dat heb ik geweigerd. Ik hoef niet op de website of in de folder van de boksschool, dat gaat me echt iets te ver.
Ook op scholen wordt vaak gevraagd of kinderen mogen worden gefotografeerd. Dat kan gevoelig liggen als een ouder bijvoorbeeld op een geheim adres woont, ver weg van een agressieve vader. Fotografen hebben ook hun eigen regels over het vragen van toestemming. Op een bruiloft gaan ze ervan uit dat iedereen wel gefotografeerd wil worden en zo niet, dat iemand daar zelf wel mee komt en afspraken over maakt met het bruidspaar en\of de fotograaf. Ook op zakelijke bijeenkomsten en prijsuitreikingen gaat met vaak uit van impliciete toestemming van de meeste mensen.
Nu las ik ook dat je op straat gewoon foto’s mag maken van toevallige voorbijgangers, zolang iemand niet het hoofdonderwerp van de foto is. Dit valt onder het recht van informatievergaring. Dit recht kan soms aardig schuren met het privacy recht.
Je ziet bij ongeregeldheden op straat of bij aanrijdingen, rampen, branden en andere ellende dat veel mensen direct hun smartphone pakken om te filmen. Waarom denk ik soms. Is het sensatielust of is het de bedoeling om informatie te verzamelen voor eventueel politioneel onderzoek. Tegenwoordig wordt mensen na een rel wel vaak gevraagd om hun filmpjes of foto’s te delen met de politie. Als de politie deze media vervolgens publiekelijk vertoont dan is het vaak eerst met een onherkenbaar gezicht. Levert dit onvoldoende op dan wordt er nogal eens een meer gedetailleerd beeld gebruikt.
Tot zover. Nu even een sprongetje naar de medische wereld. Ooit is bij een echo bij mij gebleken dat mijn nieren en mijn blaas, die verbonden zijn met de urineleider, op een bijzondere, liever gezegd, afwijkende wijze geplaatst zijn in mijn buikholte. De uroloog was daar zeer enthousiast over. Er was geen sprake van een afwijking maar van een variant. Hij vroeg mij nadrukkelijk toestemming om er een foto van de echo te maken, hij wilde het graag delen met zijn vakgenoten. Ik heb toestemming gegeven en was tevreden met dit medische wonder.
Zo ken ik ook iemand waarvan bij een onderzoek bleek dat de stand van de gehoorbeentjes afwijkend was. Ook hier leidde deze vondst tot euforie bij de oorarts die vroeg of hij even wat collega’s mocht halen om samen van deze variant te genieten.
Eergisteren was ik in een huis waar een bedrijf langskwam om in de straat een gasleiding, die niet meer in gebruik was, definitief af te sluiten. In gesprek met deze ‘werklui’ kwam de vraag naar voren of er wel een ‘slimme meter’ in het huis was. Ik zei: ‘ik denk van wel, maar misschien kunt u even meelopen om te kijken of dat echt zo is’. Ik deed binnen de meterkast open en de man ‘van het gas’ barstte in lachen uit en vroeg of hij er een foto van mocht maken. Ook hier gaf ik toestemming voor, maar vroeg nog wel even waarom hij zo enthousiast was over wat hij aantrof. ‘Dit heb ik nog nooit gezien, ze hebben hier gewoon van een oude meter een slimme meter gemaakt.’ Dit was dus heel uniek en heel lachwekkend en een foto was zeker toegestaan, ’ter lering ende vermaak’.
