Beiden voor ‘Onze Lieve Heer’?
Bij ons vroeger thuis spraken we over kapoentjes. Kleine kevertjes in verschillende kleuren. Als je ze op de hand liet lopen en je gooide ze in de lucht, dan zei je ‘morgen mooi weer’ en hoopte dat dit torretje de volgende dag voor jou voor een hoop zonneschijn kon zorgen. Het meest favoriet waren de rode kapoentjes met zware stippen. Door de stippen te tellen dacht je te weten hoe oud het kapoentje was. Later kwam ik erachter dat er wel 60 verschillende soorten kapoentjes zijn en dat deze stippen niets zeiden over de leeftijd van het torretje.
Het woord ‘kapoentje’ is ook terug te vinden in het liedje ‘Sinterklaas kapoentje’. Ondanks dat het woord ‘kapoentje’ vriendelijk klinkt blijkt dat het woord een negatieve betekenis heeft. Kapoen betekent gecastreerde haan of deugniet. Een ondeugend Vlaams kind wordt ook wel een Kapoentje genoemd.
Maar in veel gebieden in Nederland heet een kapoentje een lieveheersbeestje. Een vrij onschuldige naam voor een redelijk onschuldig insect. Maar wat heeft dit kevertje nu met Onze lieve Heer te maken. Nou eigenlijk niet zo veel dacht ik.
In ’taaluniebericht.org’ las ik echter dat verschillende namen voor het lieveheersbeestje verwijzen naar de maagd Maria, de moeder van Jezus. In sommige dialecten wordt wel gesproken van het Lievevrouwenbeestje, het Mariabeestje of de Maria-tor. Dit schijnt te maken te hebben met het uiterlijk: Maria wordt vaak afgebeeld in rode kleding, als verwijzing naar het bloed van Jezus. De meest voorkomende lieveheersbeestjes hebben zeven stippen, deze zouden verwijzen naar de 7 vreugden van Maria. Voor de geïnteresseerden gaat het hier om 1. De blijde boodschap, 2.Het bezoek van Elisabeth, 3.De geboorte van Jezus, 4. Het bezoek van de wijzen uit het Oosten, 5. De verrijzenis van Christus, 6. Het pinksterfeest en 7. De tenhemelopneming van Maria.
Maar nu een heel ander insect, welke ons de afgelopen weken erg heeft beziggehouden en dat is de eikenprocessierups. Ik moet zeggen, ik vind het een prachtige naam. Een eik is een grote indrukwekkende boom. Hij is sterk; van eikenhout kun je prachtige meubels en vloeren maken en hij geeft mooie vruchten, namelijk eikels. Deze eikels dienen als voeding voor verschillende dieren, zoals eekhoorns, zwijnen, eenden en herten. Mannen die onhandig zijn of een gebrek aan empathie hebben worden ook wel eikels genoemd.
Maar nu de processie. Volgens Wikipedia is een processie een godsdienstige plechtigheid waarbij gelovigen openbaar hun geloof ritueel belijden. Processies zie je vooral in katholieke en orthodoxe kerken en in oosterse godsdiensten. Nu denk ik niet dan een rups een geloof heeft en meedoet aan een rituele activiteit voor Onze Lieve Heer. Maar als je weleens eikenprocessierupsen hebt gezien dan weet je waarom ze zo worden genoemd. Ze verplaatsen zich namelijk ’s nachts in meerdere rijen dicht achter elkaar als in een processie. Overdag zijn ze niet actief.
Ze zijn niet zo geliefd als het lieveheersbeestje. Ze laten namelijk hun brandharen vallen en veroorzaken bij mensen veel jeuk op hun huid. Als ze terechtkomen in de ogen of de luchtpijp kan het zelfs gevaarlijk zijn. Dit is dat ook de reden dat de eikenprocessierups op grote schaal wordt bestreden.
Kortom 2 soorten insecten die onze fantasie en die van kinderen kunnen prikkelen en de laatste ook nog onze huid. En dan kun je je nog afvragen; word je liever een kapoen of een eikel genoemd. Ik weet het wel, liever geen van beiden, maar als iemand mij toch zo zal noemen zal ik die titel met trots dragen.
